’’ Η ΠΟΛΙΣ ΕΑΛΩ…. Οι Βυζαντινές Θερμοπύλες’’

     Οι «Εκδόσεις ΠΕΛΑΣΓΟΣ» και ο «Πανελλήνιος Σύνδεσμος Μαχητών καὶ Φίλων της Εθνικής Ἀντιστασιακής Ὀργανώσεως “Χ”», οργάνωσαν την  παρουσίαση τοῦ νέου βιβλίου του ιστορικού συγγραφέως, καθηγητού ΚΩΣΤΑ Ν. ΜΠΑΡΜΠΗ,
«Η ΠΟΛΙΣ ΕΑΛΩ... Οἱ Βυζαντινές Θερμοπύλες» .

η οποία πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 27 Μαϊου και ώρα 6.30΄μ.μ, στο επί της οδού Καλλιρρόης 48 (στάση ΦΙΞ του ΜΕΤΡΟ) Αμφιθέατρο «Γρίβας-Διγενής» .

 Ομιλητής ήταν ο συγγραφέας  του βιβλίου ,
ΚΩΣΤΑΣ  Ν. ΜΠΑΡΜΠΗΣ, ο οποίος είναι Ιστορικός Συγγραφέας

- Επίτιμος Γεν. Διευθυντής Ι.Κ.Υ.

 Χαιρετισμό ἐκ μέρους τοῦ «Πανελληνίου Σύνδέσμου Μαχητών & Φίλων τῆς Εθνικής Αντιστασιακής Οργανώσεως “Χ”  απηύθυνε ο Ειδικός Γραμματέας του Δ.Σ. , Δρ Σπύρος Δημητρίου και  την εκδήλωση  συντόνισε ο Εκδότης και Πρόεδρος της «Χ» Ιωάννης Γιαννάκενας

          Πρώτος πήρε τον λόγο ο κ. Ιωάννης Γιαννάκενας, ο οποίος ευχαρίστησε τους παρευρισκομένους, εκ μέρους των Εκδόσεων ‘’ΠΕΛΑΣΓΟΣ’’ και του Συνδέσμου της ‘’Χ’,’ και έκανε μία σύντομη παρουσίαση του συγγραφέα και του βιβλίου, καθώς και των Εκδόσεων ‘’ΠΕΛΑΣΓΟΣ’’, που εφέτος συμπληρώνουν 30 χρόνια από την ίδρυσή τους. Ο οίκος ‘’ΠΕΛΑΣΓΟΣ’’ έχει κυκλοφορήσει γύρω στα 500 βιβλία και το συγκεκριμένο απότελεί ένα από τα διαμάντια του, το οποίο ο εκλεκτός συγγραφέας δέχθηκε να το παρουσιάσει αυτοπροσώπως. 

       Στην συνέχεια, ο λόγος δόθηκε στον Ειδικό Γραμματέα του Συνδέσμου της ‘’Χ’’, Δρ Σπύρο Δημητρίου, ο οποίος επίσης ευχαρίστησε τους παρευρισκομένους,  τον συγγραφέα και τις εκδόσεις ‘’ΠΕΛΑΣΓΟΣ’’ , για την όλη διοργάνωση και ακολούθως έδωσε τον λόγο στον ίδιο τον συγγραφέα.

       Ο κ.ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΑΡΜΠΗΣ είπε τα εξής  (περιληπτικά):

      Περισσότερες από 200 πηγές, Ελληνικές και ξένες, μία τριετής εντατική και σχολαστική απασχόληση, αλλά και επιθυμία – ευχή του μακαριστού αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου εξηγούν την συγγραφή αυτού του βιβλίου.  Η Ελλάδα δικαιούται να επαίρεται, όχι μόνο για τον Παλαιολόγο της, αλλά και μία σειρά αυθεντικών ηρώων , γιατί η Ιστορία της δεν είναι, όπως άλλων, από αντιγραφή άλλων ιστοριών. Γράφτηκε από τα πράγματα και αντιπροσωπεύει την αλήθεια. 

       Έντεκα αιώνες επιβίωσης,  και μέσα σε φοβερούς εσωτερικούς κλυδωνισμούς και εξωτερικές θὐελλες, ήταν αναντίρρητα ένα πρωτοφανές φαινόμενο στην παγκόσμια ιστορία,  και έχει σχέση με την Ελληνοβυζαντινή Αυτοκρατορία. Οι ατέρμονες πολεμικές, υπέρ τρίτων πάντοτε, υπέρ της αχάριστης και αγνώμονος Ευρώπης, πολεμικές ενασχολήσεις,  η παρακμή, η

κάμψη του εξωτερικού εμπορίου, η προσφυγή σε στρατεύματα μισθοφορικά,   οι διενέξεις των διεκδικητών της εξουσίας, είχαν, δυστυχώς, συρρικνώσει το Βυζάντιό μας κατά τον καιρό του Μανουήλ Β’ Παλαιολόγου, γεννήτορα του Κων/νου Παλαιολόγου,  στις διαστάσεις σχεδόν της Βασιλεύουσας και των Πελοποννησιακών Δεσποτάτων.

       Περήφανα και ιδεαλιστικά, αυτή η αυτοκρατορία είχε δαπανήσει, σπάταλα και γενναιόδωρα, τον εαυτό της για να προστατεύσει την αχάριστη Εσπερία από την βάρβαρη Ασιατική πλημμυρίδα. Παράλληλα, της είχε δώσει τα φώτα  για την κατάργηση της δουλείας, της θανατικής ποινής και των βασανιστηρίων, και  επίσης την είχε διδάξει  τις επιστήμες, τα γράμματα, τις Τέχνες, κυρίως την αρχιτεκτονική, και της είχε καθιερώσει την κοινωνική πρόνοια, την ιατρική και νοσοκομειακή περίθαλψη για τις ασθενέστερες κοινωνικές τάξεις, Στις αρχές του 15^ου αιώνα, δυστυχώς, όλη αυτή η γενναιωδωρία είχε περιορίσει τον πληθυσμό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας σε μερικές εκατοντάδες χιλιάδες, οι μισοί από τους οποίους ήταν  Ελληνικής καταγωγής και προέλευσης, ήταν δηλαδή συνολικά  λιγώτεροι, ως πληθυσμός.

       Θ Μωάμεθ Β΄, ο Πορθητής, τέκνο του τρόμου της Οικουμένης Μουράτ Β’, αλλά   και Ελληνίδας μητέρας,  διαθέτοντας ένα φοβερό στράτευμα,  δρομολόγησε την απόπειρα  της άλωσης της Κωνσταντινούπολης. η οποία,  τελικά, στέφθηκε από επιτυχία,.  Ο Μουράτ    είχε αποκτήσει 6 γιούς και ο πρωτότοκος, ο Μωάμεθ Β’, φρόντισε να ‘’κοντήνει κατά μία κεφαλή’’ όλους τους αδελφούς του, ώστε να έχει το κεφάλι του ήσυχο. Κάποιοι πίστευσαν ότι λόγω του νεαρού της ηλικίας του (22 ετών) και επειδή καταγόταν από Ελληνίδα μητέρα, θα σεβόταν το τελευταίο κατάλοιπο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

          Το 1391, ο Μανουήλ Β’ Παλαιολόγος  διαδέχθηκε τον πατέρα του Ιωάννη Ε΄Παλαιολόγο  στο αυτοκρατορικό αξίωμα, κατάκοπος από τους αγώνες του ενάντια στον Μουράτ, και, με την πολυσχιδή δραστηριότητά του, σφράγισε τις τελευταίες δραματικές δεκαετίες της φθίνουσας αυτοκρατορίας.

        Τέταρτος, ανάμεσα στους 7 γιους του Μανουήλ, (ο 7^ος έπασχε από υδροπικία) ήταν ο Κωνσταντίνος ο  Πορφυρογένννητος, δηλ. γεννημένος στην κοσμημένη με ειδικό πορφυρό μάρμαρο αίθουσα των ανακτόρων. Και ο αστρολόγος προέβλεψε πολύ νωρίς για αυτόν πως θα είναι πάντα πρώτος όλων και πως, όταν μεγαλώσει,  θα σταθεί στην κορυφή της πυραμίδας, μια πρόβλεψη που επαληθεύτηκε στο ακέραιον. Κληρονομώντας την λεβεντιά και την πολεμικότητα της μεγάλης γενιάς των Παλαιολόγων, ο Κωνσταντίνος  πέτυχε να γίνει τέλειος ξιφομάχος  και, νεαρότατος ακόμα, ονειρευόταν να αναστυλώσει το Βυζάντιο στην παλιά του αίγλη και στα προγενέστερα μεγαλεία. Δυστυχώς ήταν ένα όνειρο που έμελλε να παραμείνει στον χώρο του ονείρου.

       Η πρώτη του απώλεια είχε σχέση με ένα δεσποτάτο στην Θράκη, το οποίο και έχασε εξαιτίας συντριπτικά πολυαριθμότερων Τούρκων.  Δεν τον απογοήτευσε αυτό και επειδή ήταν πάντοτε συνετός και σώφρων, προξένεψε στον πρωτότοκο αδελφό του Ιωάννη Η΄Παλαιολόγο, (που διαδέχθηκε τον πατέρα τους Μανουήλ), την Μαρία,κόρη του αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Αλέξη Κομνηνού. Και ο ίδιος φρόντισε, στο μέτρο του δυνατού , να ισχυροποιήσει τα παλαιότατα Θεοδοσιανά τείχη της Πόλης .

 Σύμφωνα με την κατάθεση του Άρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου (καθολικού μεν, αλλά συμπολέμησε με τους Ορθόδοξους κατά την διάρκεια της πολιορκίας) :

«Οι αναλαβόντες τας επισκευαστικάς των τειχών εργασίας εσφετερίσθησαν το μείζον των προορισμένων δια ταύτας χρημάτων. Εντεύθεν εξηγείται διατί το τείχος επεσκευάσθη ατελώς  και διατί υπήρξε τόσον εύκολος η επιτυχία των Τούρκων».

       Υπάρχει και μία αυθεντική κατάθεση του Γεωργίου Πλήθωνα Γεμιστού, του μεγάλου φιλοσόφου του Μωριά και του Μυστρά, ο οποίος, απευθυνόμενος στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, τότε δεσπότη του Μυστρά, (ήταν το δεύτερο αξίωμά του), αποφάνθηκε :

«Ελληνες εσμέν ων ηγείσθε και βασιλεύετε, ως  η τε φωνή (=γλώσσα) και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί». Όταν κατήλθε στον Μωριά, για να αναλάβει το Πελοποννησιακό Δεσποτάτο,  εκδίωξε, αρχικά, τους Φράγκους από την Γλαρέντζα και την Πάτρα, στην συνέχεια από ολόκληρο τον Μωριά, αποκτώντας την προσωνυμία ‘’Δράκος’’.  Νυμφεύθηκε για πρώτη φορά την μόλις 18χρόνη Μαγδαληνή, ανηψιά του καθολικού  ηγεμόνα της Ηπείρου Καρόλου Τόκκου, η οποία ασπάσθηκε την ορθοδοξία και μεταβαπτίστηκε σε Θεοδώρα. όμως πέθανε δύο χρόνια αργότερα από βαρύτατη πνευμονία.    

       Ο Κ. Π. προσπάθησε να επαναφέρει την Ελληνική συνείδηση και πειθραρχία στον Μωριά: κατήργησε την αναρχία καιτην αταξία, φρόντισε την φτωχολογιά, διόρισε άξιους συνεργάτες και αντικατέσησε την προσφώνηση ‘’Ῥωμαίος’’ με την λεξη ‘’Ελληνας’’ , για να θυμίσει σε όλους την κληρονομιά πανάρχαιας δόξας. Αξίωσε από τους συνεργάτες του να είναι δίκαιοι, έντιμοι, απροκατάληπτοι, αντικειμενικοί και δημιούργησε στενό φιλικό δεσμό με τον μεγάλο Γεώργιο Πλήθωνα Γεμιστό. Ως το τέλος της ζωής του έτρεφε ένα βαθύ ερωτικό συναίσθημα για την Άννα – Σοφία Νοταρά, κόρη του αμφιλεγόμενου συναρχηγού των ανθενωτικών, Μεγάλου Δούκα  Λουκά Νοταρά.  Η Άννα - Σοφία απεβίωσε αργότερα στην Ιταλία, σε ηλικία 100 ετών, φέροντας το προσωνύμιο ‘’ Παλαιολογίνα’’, και αυτό επειδή 3 μέρες πριν από την άλωση ο Κ.Π. συνήψε ένα γάμον μαζί της, νομιμοποιώντας με τον τρόπο αυτό το τέκνο που είχαν αποκτήσει και  ονομαζόταν ’’Ιωάννης’’ . Το παιδί αυτό, τότε ηλικίας 13 ετών, η μητέρα του  φρόντισε να εκδιώξει με την τροφό του, ελάχιστες ώρες πριν από την άλωση. Εκείνος ο μικρός, ο οποίος αργότερα έγινε ένας σπουδαίος αξιωματικός, νυμφεύθηκε την κόρη του  βασιλιά της Δανίας και ανήλθε στον Δανικό θρόνο, με την επωνυμία ‘’Ιωάννης Α’ Χριστιανός’’, γιατί αυτό το επώνυμο έγραφε στο φυλακτό που του είχε κρεμάσει η μητέρα του.

        Ο αδελφός του Κ.Π.,  αυτοκράτορας Ιωάννης Ε’Παλαιολόγος, βλέποντας τον Τουρκικό κινδυνο, μετέβη στην Ιταλία,  (1438 -1440) στην Φερράρα και  στην Φλωρεντία, προκειμένου να επιτευχθεί η ένωση της Ανατολικής με την Δυτική Εκκλησία υπό την ηγεσία του Πάπα, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Ο Κ. Π. άσκησε τα καθήκοντα του αντιβασιλέως με τρόπο υποδειγματικό και είχε την ευκαιρία να διαπιστώσει την τραγική οικονομική και στρατιωτική αδυναμία που υπήρχε στην Βασιλεύουσα.  Δύο χρόνια αργότερα έχασε τη ν δεύτερη σύζυγό του, Caterina Gattilusio, κόρη του Ντορίνο Α΄ Γκαττιλούζι, Δούκα της Λέσβου, η οποία πέθανε το 1442, από αποβολή στον 6^ο μήνα της εγκυμοσύνης της, ενώ το ζεύγος κατευθυνόταν στην Χίο,για πολεμικές επιχειρήσεις. Καίτοι συντετριμμένος, ο Κ.Π. αποδέχεται την κοινή εκλογή του ως αυτοκράτορα από την Εκκλησία, τον Λαό, τον Στρατό και το Παλάτι, 4 μόλις χρόνια πριν από την τραγική κατάληξη της Βασιλίδας των Πόλεων.

       Στις 6 Ιανουαρίου 1449, στέφθηκε αυτοκράτορας στον Μυστρά για να αποφύγει την δαπάνη που θα συνεπαγόταν η στέψη του στην Πόλη, όπου θα ήταν υποχρεωμένος να καλέσει 900 ξένους ηγεμόνες. Από τον έμπιστο πληροφοριοδότη του, βεζίρη Χαλίλ Πασά, ο Κ. Π. πληροφορήθηκε την αμετακίνητη απόφαση του νέου Σουλτάνου να εκπορθήσει και την Κωνσταντινούπολη  για να την καταστήσει πρωτεύουσα του κράτους του. Εναντίον της Πόλης οι Τούρκοι κινήθηκαν στις 2 Απριλίου 1453 και η αγωνία της Πόλης  άντεξε 57 ολόκληρα μερόνυχτα, όταν πια ο θάνατος την απάλλαξε από αυτόν τον εφιάλτη.

      Ο Μωάμεθ διέθετε 300 νεότευκτα πολεμικά σκάφη , 10.000 κανόνια, μεταξύ αυτών βομβάρδες πελώριες και για τα σημερινά δεδομένα, τις οποίες κατασκεύασε ο χριστιανός Ουρβανός, (λέγεται ότι ήταν Ούγγρος), ο οποίος βεβαίως προτίμησε το χρυσάφι του Μωάμεθ από την απλή επίκληση του Παλαιολόγου στα χριστιανικά του αισθήματα.  Επιπλέον διέθετε κα  200.000 πεζικάριους, κατά άλλους ιστορικούς 240.000, από τους οποίους οι 40.000 ήταν χριστιανοί μισθοφόροι.

       Ο Κ. Π. είχε στην διάθεσή του 14 παλαιάς κατασκευής  πολεμικά πλοία και υπο –εικοσαπλάσιους μαχητές των τειχών, οι οποίοι ήταν κοινοί πολίτες, ουσιαστικά ανεκπαίδευτοι και ελάχιστα γυμνασμένοι. Το μόνο που μπορούσε να κάνει ήταν να κάψει τα ξύλινα γεφύρια της τάφρου, να χτίσει τις πύλες του εξωτερικού τείχους  και να τραβήξει την μεγάλη σιδερένια αλυσίδα, η οποία έφραζε τον Κεράτιο Κόλπο. Το κάστρο της πόλης παμπάλαιο, κτισμένο επί Θεοδοσίου, αποτελούνταν από τάφρο πλάτους 28 μ. και βάθους 6 μ., μαζί με διάφορα άλλα παμπάλαια τείχη και κτίσματα, που πολλά  από αυτά ήταν πλημμελώς επισκευασμένα, όπως είδαμε παραπάνω.  

       Ο Μωάμεθ επιχείρησε ανεπιτυχώς να κόψει την σιδερένια αλυσίδα και να κατασκευάσει μία ξύλινη γέφυρα πρόσβασης. Μετά,  κατασκεύασε μία δίωλκο, σαν και αυτήν που είχαν στον Ισθμό της Κορίνθου, για να μεταφέρουν τα πλοία πάνω στην  στεριά. Έτσι κατάφερε, μέσα σε μία νύκτα να περάσει 70 από τα σκάφη του στον Κεράτιο Κόλπο, τα οποία, όμως,  ακινητοποίησαν εκεί οι Έλληνες ναυτικοί.      

       Κάποιοι ήλπιζαν σε βοήθεια από την Δύση, όμως ο Πάπας, εκμεταλλευόμενος την αδυναμία του Κ.Π., αξίωσε να υπογράψει την ένωση των δύο εκκλησιών, με αυτόν φυσικά ηγέτη, για να στείλει βοήθεια. Ο Κ.Π. αναγκάστηκε και υπέγραψε και ο Πάπας του έστειλε …150 στρατιώτες Ἐλληνες, από  την Χίο (!). Προς βοήθειά του ήλθε ένας γιγαντόσωμος Γενοβέζος ευγενής , ο  Ιωάννης Ιουστινιάνης Λόνγκο, το οποίον ο Κ. Π. ονόμασε πρωτοστάτορα (=αρχιστράτηγο),  και ο οποίος συνοδευόταν από 700 (κατ’άλλους 400) θωρακοφόρους πολεμιστές. Ακολούθησαν  διαδοχικέ ς επιθέσεις και ανηλεής βομβαρδισμός των τειχών, κακες καιρικές συνθήκες και δυσοίωνοι οιωνοί. 

    Τότε ήλθαν οι απεσταλμένοι του Μωάμεθ, με λευκές σημαίες. Πρότειναν στον Κ. Π. να παραδώσει την πόλη, με αντάλλαγμα την φιλία του Μωάμεθ και το Πελοποννησιακό Δεσποτάτο, για να λάβουν την  γνωστή αρνητική απάντηση   «…Τὸ δὲ τὴν πόλιν σοι δοῦναι, οὔτ’ ἐμόν ἐστιν οὔτ’ ἄλλου τῶν κατοικούντων ταύτῃ· κοινῇ γὰρ γνώμῃ πάντες αὐτοπροαιρέτως ἀποθανοῦμεν καὶ οὐ φεισόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν».   

       Την Δευτέρα 28 Μαϊου 1453, ο Κ.Π.  διατάζει  την γενική λιτάνευση των ιερών εικόνων και λειψάνων και δηλώνει αποφασισμένος να μείνει στην Πόλη μέχρι τέλους. Προσπαθεί να εμψυχώσει τον λαό του, παρακολουθεί την τελευταία λειτουργία στην Αγιά Σοφιά και κοινωνεί των αχράντων μυστηρίων, μαζί με χιλιάδες άλλους.  Από την άλλη,  ο Μωάμεθ είχε διατάξει τους δικούς του να κάνουν σφαγές, λεηλασίες και πλιάτσικο.  

      Τα ξημερώματα της Τρίτης 29 Μαϊου,αρχίζει η επίθεση, αρχικά των ατάκτων Βασιβουζούκων, μετά του τακτικού στρατού από τα βάθη της Ανατολίας και μετά των γενιτσάρων. Ακολουθεί μάχη 4 ωρών και  το χαμηλό παραπόρτι της Κερκόπορτας, 800 μ. από την πύλη του Αγ. Ρωμανού, την οποίαν φρουρούσε ο ίδιος ο Παλαιολόγος, βρίσκεται ανοιχτό και αφρούρητο. Είναι έργο της μυστικής Εβραϊκής οργάνωσης «Γκαρέμπια».

Οι γενίτσαροι εισβάλλουν και Τούρκικο βόλι χτυπάει τον Ιουστινιάνη στην μασχάλη. Μην λαμβάνοντας υπόψη τις παρακλήσεις του Κ. Π., διατάσσει να τον μεταφέρουν  στο πλοίο του, με προορισμο την Χίο, όπου εκεί θα πεθάνει άδοξα μετά  τρεις μέρες. Φυσικά, μαζί του έφυγαν και  οι πολεμιστές του.                                                                                                                                                     

        Μοναδικό εμπόδιο στην ολοκλήρωση της Άλωσης ήταν ο Αυτοκράτορας και η φρουρά του. Για να μην αναγνωρισθεί από τους εχθρούς, ο Κ. Π. πετάει την στολή του και μάχεται ως απλός στρατιώτης. Αυτό που προδίδει το αξίωμά του είναι τα σανδάλια του με τον δικέφαλο αετό και από αυτά θα αναγνωρίσουν αργότερα την σορό του. «Η Πόλις εάλω και εγώ εισέτι ζω;; Δεν υπάρχει χειρ χριστιανική να πάρει την κεφαλήν μου;;», αναρωτήθηκε. Τελικά έπεσε νεκρός από τα αλλεπάλληλα χτυπήματα των εχθρών, ως απλώς στρατιώτης.

Ακολουθεί η εισβολή  των Τούρκων στην Πόλη και ό,τι επακολούθησε είναι ανώτερο πάσης περιγραφής.

        Απέμεινε, για τους ραγιάδες πλέον, η παρηγοριά: «Πάλι με χρόνια, με καιρούς, πάλι δικά μας θα’ναι» και αυτό ισχύει και σήμερα για όσους από εμάς πιστεύουμε στην Μεγάλη Ιδέα και την Χριστιανοσύνη  για την Πατρίδα μας.  

                 Τον επίλογο της εκδήλωσης τον έκανε ο Ιωάννης Γιαννάκενας , ο οποίος ευχαρίστησε τον κ. Κώστα Μπαρμπή  και τους παρευρισκομένους για την προσέλευση και την συμμετοχή τους. Και η εκδήλωση έκλεισε με τον Εθνικό Ύμνο.

                                                                                           ΘΩΜΑΪΣ  ΠΑΡΙΑΝΟΥ